Monotyp XV to konstrukcja okresu międzywojennego zaprojektowana przez Estończyka Erika von Holsta mieszkającego w Haapsalu w niewielkim nad bałtyckim miasteczku w Estonii. Z miasteczka tego pochodzi wielu znanych żeglarzy lodowych. W roku 1931 Erik von Holst zaprojektował na zlecenie Europejskiej Unii Jachtingu Lodowego, nowoczesny dwumiejscowy ślizg z płozą sterową na rufie i z ożaglowaniem ket o powierzchni żagla 15m2.

Monotyp XV - jeden z ostatnich na Mazurach

W ślizgu tym zostały wprowadzone nowoczesne rozwiązania, znacznie odbiegające od rozwiązań w ówczesnych konstrukcjach. Rozwiązania te stały się klasycznymi. Były to:

Zastosowanie układu ket.

Zastosowanie zamkniętego kadłuba z kokpitami dla załogi, zamiast stosowanego dotychczas odkrytego kadłuba w postaci pomostu. Celem było polepszenie właściwości aerodynamicznych ślizgu i zwiększenie sztywności konstrukcji.

Zastosowanie płozownicy w postaci dźwigara dwupasowego (pustej wewnątrz).

Zastosowanie obrotowego i opływowego masztu.

W sprzyjających warunkach ślizg ten rozwija szybkość 60-90 km/godz., a po odpowiednim przygotowaniu nawet ponad 100 km/godz. Rekord Polski ślizgu Monotyp XV ustanowiony przez Stanisława Turkettiego wynosi l09,7 km/godz. Na ślizgu tym rozegrano w 1936 r. ostatnie przed wojną mistrzostwa Europy.

KONSTRUKCJA

Kadłub - o konstrukcji obecnie uważanej za klasyczną jest zbudowany na szkielecie zbudowanym z drewna iglastego. Szkielet ten składa się z czterech podłużnic i pięciu ram wręgowych i wbudowanym dźwigarem podmasztowym. Boki kadłuba są pokryte deskami burtowymi o grubości 12mm połączonymi podłużnicami. Na burty można użyć również sklejki. Pokład i dno wykonuje się ze sklejki. W przedniej części kadłuba, w jego osi symetrii znajduje się dźwigar podmasztowy. W pokładzie pomiędzy ramami wręgowymi wycięto otwory i w ten sposób powstały dwa kokpity. W tylnym kokpicie umieszczono fotel i jest ona przeznaczony dla sternika. Pokład jest wykonany ze sklejki o grubości 3mm, a w okolicy kokpitu 5mm. Elementy szkieletu i poszycia są łączone pomiędzy sobą przy pomocy kleju wodoodpornego i stalowych ocynkowanych lub miedzianych gwoździ.

Płozownica Monotypu XV jest wykonana ze świerku lub sosny w postaci dźwigara dwupasowego. W celu zmniejszenia oporów aerodynamicznych jej przekrojom poprzecznym został nadany opływowy profil. Wieloletnia obserwacja ślizgów Monotyp XV wskazuje, że płozownica jest jednym z najsłabszych elementów tej konstrukcji. Płozownica winna charakteryzować się wysoką wytrzymałością i elastycznością. Panują poglądy, te płozownice Monotypu XV są zbyt sztywne, co przy przyjętej konstrukcji naraża ją na złamanie lub pękanie wtedy gdy uniesiona płoza nawietrzna opada na 1ód. Płozownicę można montować do kadłuba w sposób dowolny np. przy pomocy kątowników lub listew ustalających. Mocowanie musi jednak spełniać warunek, aby śruby mocujące nie przechodziły przez płozownicę. Płozownica jest dodatkowo ustalana czterema stalowymi linkami o grubości 3-4mm zakończonymi ściągaczami. Linki te, zwane cięgłami, nie tylko wzmacniają konstrukcje, lecz pozwalają na precyzyjne ustalenie prostopadłości płozownicy w stosunku do osi kadłuba. Z lewej burty rozróżniamy cięgło przednie lewe i tylne lewe, z prawej przednie prawe i tylne prawe. Przestrzeń wewnątrz płozownicy, gdzie działają siły skupione jest wypełniona dopasowanymi klockami. Wypełnienia te znajdują się w prze krojach pod burtami kadłuba i w miejscu zamocowania zaczepów want.

Maszt i bom. Drzewca te wykonuje się z sosny lub ze świerku i mają one przekroje kroplowe lub owalne. Dla zmniejszenia ciężaru masztu bomu wykonuje się je puste wewnątrz. W celu poprawienia pracy żagla maszt ma swobodę obrotu dookoła swej osi dzięki temu, te opiera się stopą masztu na czopie wstawionym w kadłub. Dla wzmocnienia i usztywnienia masztu monotypu XV użyto dwóch par salingów, przez które przechodzą cienkie, o średnicy 3 mm linki stalowe, zwane wantami salingowymi. Długości want reguluje się za pomocą ściągaczy. Przednia część bomu (szpona) posiada okucie, które pozwala na obrót bomu względem masztu.

Płozy. Komplet płóz składa się z dwóch płóz bocznych i jednej sterowej. Obecnie w monotypie XV można używać nie tylko płóz fosforobrązowych lecz także z blachy stalowej o grubości 10mm. Cienkie stalowe płozy stawiają mniejszy opór czołowy w porównaniu z fosforobrązowymi, gdy muszą przebijać się przez śnieg, zwłaszcza gdy wierzchnia warstwa jest pokryta skorupką lodową. Również wąskie ostrze nie ubija śniegu lecz opiera się o lód, podczas gdy szerokie ostrze fosforobrązowej płozy ubija śnieg, zwłaszcza gdy jest on zmrożony. Nawet przy niewielkiej grubości zmrożonego śniegu, ostrze płozy fosforobrązowej nie dochodzi do lodu wskutek czego opór płozy jest bardzo duży. Płaza stalowa wykazuje wtedy swą wyższość.
Klasyczna płoza monotypu XV składa się z:
a) korpusu wykonanego z jesionu, dębu lub brzozy,
b) ostrza wykonanego z brązu fosforowego, charakteryzującego się doskonałym poślizgiem. Ostrze w postaci odlewu z brązu łączy się z korpusem drewnianym przy pomocy pięciu śrub stalowych M-8.
Płozy boczne są zawieszone na sworzniu stalowym o średnicy 16 mm w obsadach płóz bocznych i mają możliwość obrotu w płaszczyźnie pionowej. Płoza sterowa umieszczona jest pod rufą ślizgu i służy jako ster obracany przy pomocy koła sterowego i systemu linek sterowych. Amortyzowanie rufy realizowane jest przy pomocy sprężyny.

Ożaglowanie. Użyto ożaglowania typu ket, zapewniającego wysoką sprawność aerodynamiczną. Jako elementy usztywniające powłokę żagla użyto pięć listew jesionowych, wpuszczanych w naszyte na żagiel kieszenie. Listwy te mogą iść przez całą szerokość żagla. Podczas trymowania żagiel bawełniany zmienia swoje wymiary, dlatego przy szyciu należy mieć na uwadze że późniejsze wymiary mogą zmienić się, ale winny mieścić się w granicach określonych przez przepisy klasowe. łatwo jest stwierdzić czy żagiel odpowiada przepisom klasowym ponieważ na drzewcach maluje się opaski kontrolne wyznaczające tolerancje w jakich muszą znajdować się rogi fałowe i szotowe